Kalkmarknad 2023 – landsoversikt landbrukskalk

God kalktilstand er ein basis for god jordkultur, til liks med god grøftetilstand nødvendig på all landbruksjorda vår.  Deretter kjem dei neste stega som rett planteval – vekstkultur og sort – og nøye tilpassa gjødsling.  Men utan basisen får vi lite ut av plantekulturen.

Like fullt oppstår ein del diskusjonar og motsegn i det landbruksfaglege miljøet om vi kan over- eller feilkalke på enkelte jordtypar.  Men vi må halde fast på det store biletet: Det er omfattande jordforsuring som er hovudproblemet, og dette avgrensar produktivitet og driftsøkonomi i store delar av norsk landbruk.

Det er for så vidt korrekt at det er næringsfattige jordtypar som er vanskelege å tilpasse m.o.t. næringsstoffbalansar, og som då også er problematiske å kalke optimalt.  Det gjeld humusfattige sandjorder (sparagmitt-jorder i Østerdalen og i Finnmark), høgmosemyr med låg omdanningsgrad, og heilt nydyrka, skarp skogsjord på næringsfattig silt og sand.  Desse må kalkast med stor aktsemd.  Men for øvrig er dyrkajorda vår gamal kulturjord, vel gjødsla og bufra gjennom generasjonar, og er robust.  Det gjeld også moldrike mineraljorder og reine bakkemyrer i sigevassområde.  pH 5,3 er uforsvarleg låg for alle organisk rike jorder, mens mål-pH må tilpassast sensitiviteten.  Bonden og rådgivingstenesta kjenner jordene på skifta.  Liksom ved skogskalking er det dei beste bonitetar som har eit stort potensiale ved kalking, og det meste av kulturjorda i jordbruket har generelt stor produksjonsevne, men ofte mangelfullt utnytta vekstpotensiale.

Kalkinga har mange effektar, i fleire trinn:
I.
Kalking til pH 5,5 for felling av giftige konsentrasjonar av aluminium, jern og mangan

II. 
Kalking til pH 6,2-6,5 for vidare god utvikling av plantar både med røter gjennomvevande under bakken, og stor overjordisk avling. Fosfor har eit beste vindauge for planteutnytting ved pH 5,5-6,5, og først i området over pH 6,5-7,0 får vi gradvis felling av Ca-fosfat, nydanning av apatitt.  Nitrogen i organisk stoff som skal mineraliserast til plantetilgjengeleg ammonium og nitrat, kan vi i liten grad spare i ein jordbank.  Det kan fort gå til både vatn og atmosfære.  Kalking er, saman med god grøfting, eit effektivt tiltak mot nitrøse drivhusgassar (NOx) som lystgass.

III.             
Kalking minst opp mot pH 6,5 fører til felling og binding av ei rekke tungmetall som ikkje bør takast opp av plantane, men vi er i området pH 6,5-7,0 inne i kritiske område for sporelementmangel, og det gjeld spesielt kopar, jern, sink, bor og mangan, for det siste gjerne i samspel med redokstilstand, her tørkeeffektar i jord.

IV.             
Sterk kalking over pH 7,0 er viktig for jordstruktur, spesielt på leire.  Men også sterkt bufra moldrik jord kan gå frå kleimete tilstand til god grynstruktur.

Kalkutbodet er breitt i marknaden, som framstilt med Landsoversikta i tab. 1.

Tekstforfattar: Rådgivande Agronomar, Karl-Jan Erstad